İnternette ev, araba satıyormuş gibi böbrek satılıyor. Böbrek satın almak mümkün mü? “Satılık böbrek var “ilanı verenlerin çoğunun gerekçesi, paraya ihtiyaçlarının olduğunu belirtmeleri. Hukukçular ise uyarıyor: Böbrek almak da, böbrek satmak da, nakil yapan doktor da suç işliyor. Bundan dolayıdır ki böbrek satın almak mümkün değildir.
İlan verenlerin hepsi yaşlarını, kan gruplarını ve böbreklerini kaç liraya satacaklarını yazıyorlar. Sanki bir araba ya da daire pazarlar gibi “sağlıklıyım”, “hiçbir sağlık sorunum yok” ibareleri ile mevcut böbrek ilanlarında fiyatlar ise 100 bin ile 300 bin TL arasında değişiyor. Bu ilanlara bakarak böbrek satın almak mümkün mü?
2011’den 2016’e uzayan giden böbrek satmak ilanlarının gerçek mi yoksa yalan mı olduğunu anlamak için, verilen ilanlarda ki telefon numaraları arandığında ise, çoğunlukla son derece ciddi olduğu anlaşılmaktadır.
İlanında sadece yaş ve kan grubunu bildiren, böbrek satmak istediğini belirten genç bir kadın ilk önce hangi şehirde oturduğumuzu soruyor. İstanbul’dan aradığımızı söylediğimizde kendiside İstanbul’da oturduğunu söyledi. Genç kadın 250-300 bin lira arasında bir rakam istediğini söyleyince, mecbur olarak bu duruma başvurduğumuzu ve o parayı veremeyeceğimizi söyleyince, genç kadının cevabı son derece çarpıcı oldu.”ben de size hayatımın yarısını veriyorum.” Genç kadın mecburiyetten böbrek satmak zorunda kaldığının belirtiyor.
Ankara Barosu, Sağlı Hukuku Kurulu Başkanı Berna Özpınar, internet aracılığı ile yapılan bu satışların tamamen yasa dışı olduğunu açıklamış ve şunları söylemiştir.”Bir kişinin rızası olsa dahi bir organın menfaat karşılığı satılması suç olarak tanımlanmıştır. Akraba dışında iki kimsenin birbirine alıcı-verici olması ancak her ilin Sağlık Müdürlüğü bünyesinde gerçekleştirilen ve iki komisyonca uygun bulunmasıyla mümkün olan bir şey. Böyle bir komisyon kararı olmadan durum tıbben uygun da olsa operasyon hukuka uygun değil. Hekim yönünden de sorun sebep olacak bir şey, ortada menfaat sağlayan kişi ve satan kişi içinde suç vardır. Mevzuata göre bir kimse sadece insani amaçlarla organını verebilir. Bunun yanı sıra hiçbir menfaat, baskı olmamalı ve ayrıntılı bir rıza bulunmalı. Yani burada vericinin muvafakati yönünden bir rıza yeterli görülmez: ekstra bir muvafakat name ister ve bunda da kişinin ehil olması, evli ise eşinin bundan haberdar olması gerekir. Hukuka aykırı organ bağışında eskiden Türkiye’de boşluklar vardı ama şimdi her şey daha belirli, daha sınırlı. Yabancılar bunu gerçekleştirmeye çalışmaları durumunda Türkiye’de uluslar arası sözleşmelere, hukuka göre cezalandırılır, fakat Suriyeli vatandaşlar için de Türkiye vatandaşlarına uygulanan hukuki yaptırımlar geçerli. Suçun örgütlü hali için 8-15 yıl ceza öngörülmüştür.”
Açıklamadan anlaşılıyor ki böbrek satın almak mümkün mü sorusuna verilecek cevap Türk hukukuna göre yasak olduğu ve 8 ile 15 yıl ceza karşılığı vardır.