Yazar: Ahmet MT

İlik Nakli Yapılabilmesi İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

İlik nakli, vericilerden alınan kök hücrelerin lösemili hasta çocuğa enjekte edilmesi işlemidir. Çocukluk döneminde daha çok karşılaşmakta olduğumuz lösemi hastalığında, yaklaşık olarak 2.5-3 yıl kadar kemoterapi tedavisi uygulanır. Ancak tedaviye yanıt verilmediği takdirde ya da çok acil ve özel vakaların meydana geldiği durumlarda, ilik nakli yapılması gerekir. İlik nakli yapılmadığı takdirde, kan hücreleri bozulmaya ve kan yapısını değiştirmeye hızla devam ederler ve ölümcül sonuçlar meydana gelebilir. Bu nedenle ilik nakli son derece büyük bir öneme sahiptir ve kolaylıkla yapılabilen bir işlemdir. İlik naklinin yapılabilmesi için ilk olarak gerekli olan şartlar arasında aile üyelerinden hücrelerin alınması yer alıyor.

Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler

Anneden, babadan ve kardeşlerden alınması gereken hücreler, vakit kaybetmeksizin derhal lösemili hastaya damar yoluyla enjekte edilir. 3 haftalık bir süreç sonunda ise, hücrelerin kana uyum sağlayıp sağlamadığı göz önüne çıkar. Eğer uyum sağlanmışsa, kan hücreleri derhal hızlı bir şekilde yapılanmaya, kendini yenilemeye ve üretime başlarlar. İlik nakli yapılabilmesi için ilk şart birinci derece akrabalık olsa da, dışarıdan her hangi bir kimsede belli koşullar kapsamında hücre vericisi olabiliyor. 18 ile 50 yaş arasında olan, kilosu 50 kg olan ve her hangi bir sağlık problemi olmayan herkeste kök hücre vericisi olarak birçok lösemili çocuğun hayatını kurtarabilir. Ameliyathane ortamında uyutularak alınan kök hücreler damar yolu enjektesiyle lösemili hastaya verilir. Başarı oranı ise yaklaşık olarak %43 ile %83 arasındadır.

Uyum Önem Taşıyor

Başarı sağlayan ve hücreleri uyum sağlayan lösemili çocuklar, 1 senenin sonunda artık sağlıklı olan yaşantılarına yeniden dönebilirler. Aynı zamanda ek kan verilmesi şartı da ortadan bu şekilde kalkıyor. Çocuklar sağlıklı yaşamlarına kısa süre içerisinde dönüş sağlayabiliyorlar. Diğer şartlar içerisinde ise vericilerin sağlıklı olması ya da her hangi bir hastalık geçirmemiş olması yer alıyor. Ayrıca donörlere ekstradan kan verilmesine gerek kalmıyor. Kullanılan demir ilaçları sayesinde, sağlık normale dönebiliyor. Çok gereksinim duyulan ilik naklinde aranan en önemli şartın ise kök hücrelerin uyumlu olmasıdır.

 

 

İlik Nakli Nedir?

Çocuklarda daha fazla görülmekte olan ve kanser türlerinden biri olarak bilinen lösemi, ilik nakli yapılmadığı sürece kötüye giden bir süreçten oluşur. Çocukluk dönemlerinde sıkça karşılaşmakta olduğumuz ve ilik naklinin yapılması şart koşulan lösemi hastalığı, toplam da yaklaşık olarak 3 yıllık bir kemoterapi tedavisi sürecine tekabül eder. Peki nedir ilik nakli ve nasıl yapılır? Yapılmadığı takdirde neler meydana gelir? Gibi pek çok soru da akıllarda yer alıyor. Lösemili çocuklar için yaklaşık 3 yıl boyunca uygulanan bir tedavi mevcuttur. Ancak çocukların bünyesi bu tedaviye yanıt vermediği takdirde, ilik nakli yapılması şart hale geliyor. Bazen tedavilere cevap alınamayan durumlarda bazense özel durumlardan kemiğe ilik nakli yapılması şart koşuluyor.

Nasıl Yapılır

İlik nakli, sağlam bireylerden alınan kan ve kök hücrelerin, lösemili hücrelere aktarılmasıdır. Bu durum birinci derece akrabalar arasında yapılabiliyor. Genellikle kan ve doku yapıları uyuşan anne ve babalardan, kardeşlerden, uygun olan akraba vericilerinden kemik iliği nakli sağlanabiliyor. Kök ve dokular birbirine uyum sağladığı takdirde, iyileşme süreci derhal devreye giriyor ve lösemi hastalığı yavaşça kendini yok etmeye başlıyor. İlik nakli yapılması için ilk şart elbette önceden uygulanan tedaviye yanıt alınamamasıdır. Yanıt alınamadığı zaman ya da çok acil ve özel vakalar meydana geldiğinde ilik nakli yapılabiliyor. Genel anestezi altında ve genel bir operasyonla alınan dokular, yine aynı işlem altında lösemili hücrelere aktarılır.

 İlik naklinin yapılabilmesi için mutlaka ana ve kök hücrelerin dolu açısından uyum sağlıyor olması gerekir. Ufak yan etkileri olan ilik nakli, yapılmadığı takdirde, tedaviye yanıt alınsa dahi hastalık ilerleyen zamanlarda yeniden kendini gösterebilir. Bu nedenle yanıt alınamayan tedavi sonuçlarında mutlaka ilik naklinin uygulanması gerekir. Ancak uygun ilik naklinin yapılabilmesi için gerekli olan tüm test ve araştırmaların da yapılması gerekir. Genel olarak uygulanan ilik nakilleri ise, olumlu sonuçlar verir ve yaklaşık olarak %43 oranında iyileşme sürecine gidilir. İlik nakli aynı zamanda doğmamış bir kardeşten alınan ana ve kök hücreler eşliğinde de sağlanabilen bir uygulamadır.

İlik Nakli Nasıl Yapılır?

İlik nakli genel olarak bakıldığında aslında özel bir tedavi yöntemidir. Çocukluk çağında daha fazla meydana gelen ve lösemi hastalığı olarak bilinen bu hastalık bir kanser türüdür. Çoğu zaman tedaviye yanıt verilir ancak tedaviye yanıt alınamadığı zamanlar, ilik nakli yapılması şarttır. İlik nakli, lösemili çocuklara, birinci derece akrabalarından alınan ana ve kök hücrelerin aktarılması ile yapılan bir işlemdir. Genel anestezi altında gerçekleştirilen bir operasyon sayesinde alınan kök hücreler lösemili hastaya aktarılır ve böylece yeni tedavi süreci başlamış olur. Ana ve kök hücreler ameliyathane ortamında alınır. Anneden, babadan, kardeşten, doğmamış kardeşten, dondurularak saklanan kemik iliklerinden ve özellikle damarlarda dolaşan kan hücrelerinden alınan ana ve kök hücreler uyum sağladığı takdirde ilik nakli gerçekleştirilir.

Uygulama Nasıl Yapılır

Alınan ana ve kök hücreler dondurulur. Gerektiği zaman verilir. Genel anestezi ile uyutularak yapılan bu işlemler sonrasında başarı ve iyileşme oranı yaklaşık olarak %43 oranındadır. Tamamen bu işlem için özel olarak geliştirilen iğneler kemik iliği naklinde kullanılır. Kemikten ilik almak ve yine kemiğe hücreleri enjekte edebilmek için özel iğneler kullanılır. Özel iğneyle alınan ana ve kök hücreler aynı şekilde özel iğneyle lösemili hücrelerin içerisine enjekte edilir. Nakil işlemleri yapıldıktan sonra yaklaşık olarak 3 haftalık bir süreç geçmesi beklenir. Eğer hücreler birbiri ile uyum sağlarsa, kan hücreleri çalışmaya ve kendini yenilemeye başlar. Hızlı bir şekilde yeni yapım aşamalarına geçilir.

Yaşam Kalitesi Artar

Vericiden alınan ana ve kök hücreler, lösemili hastaya damar yoluyla enjekte edilir. Eğer henüz hücrelerin verilme zamanı gelmemişse, alınan hücreler özel torbalarda dondurularak bekletilir. Kemik ilik naklinde meydana gelen başarı oranları da her geçen gün artmaktadır. İlik naklinin yan etkileri içerisinde ise ufak tefek komplikasyonlar yer alabilir. İlik nakli uygulandıktan sonra, yaklaşık olarak 1 yıl içerisinde lösemili çocuklar artık sağlıklarına tamamen kavuşabiliyor ve normal yaşantılarına da yeniden dönüş sağlayabiliyorlar. Kök hücreler vericiden alınırken ya da donöre verilirken, her hangi bir sakınca yoktur. Alınan hücreler olabildiğince azdır ve zarar vermez.